Praca Opiekuna oraz Opiekunki osób starszych, zwłaszcza poza granicami kraju, to zadanie wymagające nie tylko wiedzy i zaangażowania, ale również ogromnej cierpliwości i odporności psychicznej. Jednym z najczęstszych wyzwań, jakie pojawiają się w codziennej opiece, jest brak współpracy ze strony Podopiecznych. Odmowy, sprzeciwy, ignorowanie poleceń, wszystko to może znacząco utrudniać wykonywanie obowiązków, wpływać na relację i wywoływać frustrację.
Zanim jednak ocenimy takie zachowanie jako „trudny charakter” lub „złośliwość”, warto przyjrzeć się jego źródłom. Często za oporem stoi lęk, choroba, niska samoocena, potrzeba kontroli lub po prostu cechy osobowości, które kształtowały się przez całe życie.
Już w czwartek - 23 października, o godz. 18.00 odbędzie się webinar dla Opiekunek oraz Opiekunów osób starszych.
W czasie którego psycholog Piotr Strzelczyk podzieli się cennymi poradami dotyczącymi wyzwań w pracy Opiekunów i sposobów na to, by tym wyzwaniom sprostać.
Zapisz się: https://www.opiekunki24.pl/webinar/praca-w-opiece
1. Dlaczego seniorzy odmawiają współpracy z Opiekunami?
- Brak współpracy to najczęściej forma komunikatu, a nie celowe utrudnianie pracy Opiekunki czy Opiekuna. Aby skutecznie poradzić sobie z takim zachowaniem, należy zrozumieć jego potencjalne przyczyny.
A. Czynniki zdrowotne i poznawcze, które wpływają na zachowanie seniorów:
- Choroby neurodegeneracyjne (Alzheimer, demencja, Parkinson) powodują zaburzenia pamięci, dezorientację, lęk i podejrzliwość.
- Przewlekły ból i dyskomfort prowadzą do drażliwości i wycofania.
- Zaburzenia słuchu i wzroku mogą skutkować nieporozumieniami, które odbierane są jako brak współpracy.
- Zaburzenia depresyjne, częste u seniorów, objawiają się apatią, niechęcią do działania, odmową wykonywania nawet podstawowych czynności.
B. Czynniki psychologiczne i emocjonalne:
- Wstyd. Osoby starsze często czują się zawstydzone swoją niesamodzielnością, szczególnie w sytuacjach związanych z higieną osobistą lub koniecznością przyjmowania pomocy.
- Niskie poczucie własnej wartości. Seniorzy mogą mieć poczucie bycia ciężarem dla otoczenia, co prowadzi do wycofania, nieufności i odmowy współpracy.
- Utrata kontroli nad własnym życiem. Konieczność podporządkowania się nowym zasadom i obecności obcej osoby w domu może wywoływać opór jako formę obrony.
- Lęk przed zmianą. Osoby starsze często mają trudność z adaptacją do nowych sytuacji, rytuałów, języka czy osób.
C. Cechy osobowości i utrwalone postawy:
- Niektórzy Podopieczni byli przez całe życie dominujący, przekonani o własnej racji i nieprzyzwyczajeni do przyjmowania pomocy.
- Uparcie trwają przy swoim zdaniu, nawet jeśli jest ono nielogiczne lub szkodliwe.
- Nie potrafią zaakceptować, że inni, np. młodsi, obcy, spoza rodziny, mogą wiedzieć, co jest dla nich dobre.
- Problemy w komunikacji mogą też wynikać z charakteru. Osoby z natury podejrzliwe, zamknięte lub konfliktowe będą trudniejsze we współpracy niezależnie od wieku czy stanu zdrowia.
2. Jak rozmawiać skutecznie z Podopiecznymi?
Skuteczna komunikacja z osobą starszą, która nie chce współpracować, wymaga indywidualnego podejścia, cierpliwości i zrozumienia psychologicznego kontekstu jej zachowania.
A. Proste i jasne komunikaty:
- Unikaj długich wypowiedzi i skomplikowanych wyjaśnień.
- Mów powoli, wyraźnie i spokojnie, najlepiej w języku zrozumiałym dla seniora.
- Upewnij się, że senior słyszy i rozumie, co do niego mówisz, dlatego patrz mu w oczy, nie mów np. z drugiego pokoju.
B. Akceptacja emocji:
- Nie zaprzeczaj temu, co czuje Podopieczny, nawet jeśli jego reakcja wydaje się przesadzona.
- Przykład: zamiast mówić „Nie przesadzaj”, lepiej powiedzieć „Widzę, że to Cię martwi. Porozmawiajmy o tym”.
C. Dawanie Podopiecznym wyboru i poczucia decyzyjności:
- Zamiast rozkazów stosuj pytania z wyborem: „Wolisz zjeść teraz czy za chwilę?”, „Który sweter założysz - niebieski czy szary?”.
- Takie pytania pozwalają Podopiecznym poczuć, że nie tracą oni całkowitej kontroli nad swoim życiem.
D. Praca z osobami upartymi i dominującymi:
- Unikaj otwartej konfrontacji, im bardziej naciskasz, tym silniejszy może być opór.
- Staraj się przekierować uwagę lub odwołać się do autorytetu, który senior szanuje (np. lekarz, rodzina).
- Stosuj tzw. metodę „krok po kroku” i nie próbuj osiągnąć wszystkiego od razu, ale wprowadzaj zmiany stopniowo.
E. Budowanie relacji:
- Regularnie rozmawiaj z seniorem o jego przeszłości, zainteresowaniach, wspomnieniach.
- Zainteresowanie i szczere słuchanie buduje zaufanie, a zaufanie zmniejsza opór.
- Jeśli to możliwe, dowiedz się wcześniej więcej o historii życia Podopiecznego. Np. co robił zawodowo, jaką miał rodzinę, co było dla niego ważne.
3. Gdy odmowa współpracy przez Podopiecznych utrudnia opiekę
W sytuacjach, gdy opór utrzymuje się i znacząco utrudnia wykonywanie podstawowych obowiązków opiekuńczych, warto podjąć działania wspierające.
A. Obserwacja i dokumentacja:
- Notuj, kiedy pojawiają się trudności. Rano, po posiłkach, w konkretnych sytuacjach.
- Zwróć uwagę, czy odmowa dotyczy zawsze tej samej czynności lub występuje w obecności określonej osoby.
B. Konsultacja z rodziną, koordynatorem oraz w trudniejszych przypadkach z lekarzem:
- Rodzina może pomóc w dotarciu do przyczyn oporu lub doradzić, jak najlepiej podejść do seniora.
- W przypadku podejrzenia depresji, zaburzeń poznawczych lub przewlekłego bólu, konieczna może być interwencja medyczna.
C. Zmiana podejścia:
- Jeśli coś nie działa, zmień sposób działania. Być może inna pora dnia, inna osoba lub inna forma komunikatu przyniesie lepszy efekt.
- W sytuacjach konfliktowych warto czasem się wycofać, przeczekać napięcie i spróbować ponownie po pewnym czasie lub ustalić z rodziną oraz lekarzem rodzinnym inne rozwiązania.
4. Rola Opiekunek oraz Opiekunów osób starszych: profesjonalizm i wyrozumiałość
Opiekunowie osób starszych powinni nie tylko wykonywać obowiązki praktyczne, ale również zarządzać relacją z Podopiecznymi.
Aby to było możliwe:
- Powinno się oddzielić emocje Podopiecznego od własnych i nie brać wszystkiego do siebie.
- Dbać o własne samopoczucie psychiczne i o odpoczynek – poprzez rozmowę z innymi Opiekunkami lub Opiekunami oraz czas dla siebie są niezbędne.
- Zachować profesjonalizm, nawet w obliczu trudnych zachowań, agresji słownej czy odmowy.
- Pamiętać, że wiele reakcji seniorów to efekt ich historii, doświadczeń i lęków, a nie działania Opiekunek, czy Opiekunów.
Podsumowując. Komunikacja z osobą starszą, która odmawia współpracy, to jedno z bardziej wymagających zadań w pracy Opiekunek oraz Opiekunów osób starszych za granicą. Kluczem do sukcesu jest nie tylko cierpliwość, ale przede wszystkim zrozumienie, z jakiego powodu niektórzy seniorzy reaguje oporem. Może to być wynik choroby, bólu, lęku, niskiej samooceny, przyzwyczajeń lub trudnego charakteru. Gdy Opiekun potrafi spojrzeć na sytuację z empatią i elastycznością, łatwiej jest budować relację opartą na zaufaniu.
Co jest najważniejsze, aby seniorzy czuli się dobrze?
- Poczucie bezpieczeństwa i przewidywalności,
- Możliwość decydowania o sobie w małych, codziennych sprawach,
- Szacunek i życzliwa komunikacja,
- Akceptacja jego tempa i potrzeb,
- Regularność działań i rytuałów dnia,
- Kontakt z bliskimi i poczucie bycia ważnym dla innych.
ZAPISZ SIĘ NA WEBINAR ONLINE I POZNAJ PRAKTYCZNE PORADY!
Podczas nadchodzącego webinaru omówimy między innymi kwestię tego, jak rozmawiać z Podopiecznym, który nie zawsze chce współpracować z Opiekunem.
Dołącz do nas w czwartek, 23 października o godz. 18:00, aby zdobyć cenne informacje, które pomogą Ci lepiej wspierać seniorów.
Zapisz się już teraz:https://www.opiekunki24.pl/webinar/praca-w-opiece
Podczas spotkania psycholog podzieli się wiedzą na temat tego, jak reagować z empatią i spokojem. Wyjaśni, w jaki sposób tworzyć przyjazną atmosferę, sprzyjającą wzajemnemu zrozumieniu i unikaniu napięć. Uczestnicy poznają praktyczne przykłady działań, które wspierają dobrą komunikację, ułatwiają codzienną opiekę i pomagają zachować równowagę emocjonalną w wymagających momentach pracy.
Serdecznie zapraszamy.
Zespół Opiekunki24.pl
