RZS – Reumatoidalne Zapalenie Stawów, w dawniejszym nazewnictwie występuje pod nazwą GPP – Gościec Przewlekle Postępujący. Jest to schorzenie stawów kończyn górnych i dolnych, a także może występować we wszystkich stawach kręgosłupa, zwłaszcza w odcinku szyjnym i lędźwiowym.
Przyczyna powstawania jest ogólnie znana, są to zaburzenia immunologiczne, czyli odpornościowe organizmu. Oprócz uwarunkowania genetycznego lub infekcji, do procesu zwyrodnieniowego dochodzi na skutek długotrwałych nadmiernych obciążeń stawów, na przykład u sportowców (stawy kolanowe) i u osób wykonujących ciężką pracę fizyczną (kręgosłup). Obserwuje się także zmiany zwyrodnieniowe w obrębie kręgosłupa szyjnego i obręczy barkowej u osób wykonujących pracę biurową, czy u stomatologów.
Sam proces chorobowy może być zainicjowany urazem, który nie leczony może być przyczyną późniejszej choroby.
Podstawą jednak zapadalności na przewlekłe zapalenie stawów, są zaburzenia immunologiczne. Składają się na to liczne infekcje i mała tolerancja na nie, a także płeć i czynniki środowiskowe. Może występować w każdym wieku, zacząć się w okresie dziecięcym i młodzieńczym i może być związane z czynnikami genetycznymi charakterystycznymi dla różnych grup etnicznych (u przedstawicieli rasy białej częściej występuje postać z zajętą chorobowo małą liczbą stawów - nieliczno stawowa, a w Afryce Południowej I Indiach – postać wielo stawowa i częściej dotyczy płci żeńskiej).
Obraz kliniczny
Cechą charakterystyczną Reumatologicznego Zapalenia Stawów jest sztywność (mała elastyczność) stawowa po dłuższym okresie unieruchomienia, a więc po nocy.
Utrzymujący się dłużej stan zapalny stawów, powoduje ograniczenie ich ruchomości, ponieważ podświadomie ustawiane są w pozycji zmniejszającej ból, co doprowadza do powstawania przykurczów, a upośledzona ruchomość do zaników mięśniowych w okolicach zmienionych chorobowo stawów. Oprócz zmian samych powierzchni stawowych i mazi wewnątrz stawowej, zapaleniom ulegają ścięgna, torebki stawowe i inne elementy tkanki elastycznej jak pochewki ścięgniste i kaletki maziowe. Wszystkie te deformacje powodują pogorszenie ruchomości, a to z czasem do prawie całkowitego unieruchomienia zajętego chorobowo stawu.
Późniejsze zmiany kostno-stawowe zależą od okresu choroby:
- od najwcześniejszego obrzęku tkanek miękkich – okres I;
- przez zwężenie szpar stawowych (także w obrębie kręgosłupa) – okres II;
- przykurcze i zablokowania stawów o okres III;
- w IV okresie dochodzi do utrwalonych zmian, z wystąpieniem ankylozy kostnej (całkowitego usztywnienia).
Leczenie
Indywidualnie dobrane, obejmuje postępowanie farmakologiczne i rehabilitacyjne.
Głównym celem leczenia farmakologicznego jest działanie przeciwbólowe i zahamowanie procesu zapalnego, a leczenia rehabilitacyjnego, zachowanie prawidłowe funkcji stawów. Rehabilitacja lecznicza obejmuje kinezyterapię (ćwiczenia), fizykoterapię (w tym kąpiele, okłady parafinowe i błotne, oraz zimno lecznictwo).
Zakres i rodzaj zabiegów zależy od wieku i od stopnia uszkodzenia stawów i lokalizacji zmian w obrębie narządu ruchu. Kompleksowa rehabilitacja ma za zadanie zmniejszenie dolegliwości bólowych, przywrócenie lub poprawę ruchomości w stawach, zapobieżenie powstaniu deformacji w układzie kostno-stawowym, a przy powstałych już deformacjach, utrzymanie zakresu ruchu w stawach i poprawę ogólnej sprawności w celu przystosowania do życia codziennego. Należy także wspomnieć o problemie terapeutycznym jakim jest zajęcie chorobowe różnych narządów wewnętrznych, a także wsierdzia i osierdzia serca.
mgr. rechabilitacji P.B.
